BROADCASTS.com

b'Temel olarak, herhangi bir say\\u0131y\\u0131 iki say\\u0131ya
ay\\u0131r\\u0131yoruz, sonra mu\\u0308mku\\u0308nse bunlar\\u0131 yine iki
say\\u0131ya ay\\u0131r\\u0131yoruz ve b\\xf6ylece devam ediyor. Yeni
bir \\xe7arpana ay\\u0131ramay\\u0131nca, geriye kalan bu\\u0308tu\\u0308n
say\\u0131lar asal say\\u0131 oluyor. Yani, sonunda geriye
sadece asal say\\u0131lar kal\\u0131yor.
Peki, bilinen en bu\\u0308yu\\u0308k asal say\\u0131 nedir? Ocak
2018 itibariyle, bilinen en bu\\u0308yu\\u0308k asal say\\u0131,
282.589.933\\u20131, yani 24.862.048 basamakl\\u0131 bir say\\u0131d\\u0131r.
1
Dikkat edilirse, bu bu\\u0308yu\\u0308k asal say\\u0131y\\u0131 bulman\\u0131n
tahmin edilemez oldu\\u011fu fark edilebilir.
Tahmin edilemez olmak, asal say\\u0131lar\\u0131 gizemli
yapar. Normalde, \\xf6zel say\\u0131lar rastgele olu\\u015fmamal\\u0131d\\u0131r.
Stanford\\u2019dan ara\\u015ft\\u0131rmac\\u0131lar, bir model
bulmak maksad\\u0131yla, ilk 100 milyon asal say\\u0131y\\u0131
kontrol ettiler ve sonunda \\u015fu tespiti yapt\\u0131lar:
Asal say\\u0131lar, ayn\\u0131 rakamla biten di\\u011fer asal say\\u0131lardan
tuhaf bir \\u015fekilde farkl\\u0131l\\u0131k g\\xf6steriyordu.
Bu kadar zeki insan\\u0131n, \\xf6mu\\u0308rlerini ba\\u015fka bir
say\\u0131ya b\\xf6lu\\u0308nemeyecek say\\u0131lar\\u0131 bulmaya harcamas\\u0131n\\u0131n
sebebi ne olabilir? Cevap \\u201c\\u015fifreleme\\u201d
ile ilgili. Asal say\\u0131lar, \\u015fifreleme demektir. Bu
say\\u0131lar ileti\\u015fim i\\xe7in hayat\\xee \\xf6nem ta\\u015f\\u0131r. \\xc7o\\u011fu
modern bilgisayar\\u0131n \\u015fifreleme sistemi, bu\\u0308yu\\u0308k
say\\u0131lar\\u0131n asal \\xe7arpanlar\\u0131n\\u0131 kullanarak \\xe7al\\u0131\\u015f\\u0131r.
II. Du\\u0308nya Sava\\u015f\\u0131\\u2019nda asal say\\u0131lar, \\u015fifreli ileti\\u015fimde
\\xf6nemli bir rol oynad\\u0131. Alan Turing adl\\u0131
\\u0130ngiliz matematik\\xe7inin, Nazilerin kulland\\u0131\\u011f\\u0131
Enigma kodunu \\xe7\\xf6zme \\xe7abas\\u0131n\\u0131n anlat\\u0131ld\\u0131\\u011f\\u0131
filmde bu ger\\xe7ek i\\u015flenir. Bu sava\\u015fta hu\\u0308ku\\u0308metler,
\\u015fifreleme bilimini, bilhassa asker\\xee maksatlar
i\\xe7in kulland\\u0131. So\\u011fuk Sava\\u015f s\\u0131ras\\u0131nda, ABD ve
Rusya, bu tu\\u0308r \\u015fifreleri kullanarak, fu\\u0308ze ve roket
\\xe7al\\u0131\\u015fmalar\\u0131 ve di\\u011fer asker\\xee s\\u0131rlar\\u0131n \\xf6\\u011frenilmesini
engellemeye gayret etti.
Art\\u0131k dijital bir \\xe7a\\u011fda ya\\u015f\\u0131yoruz. K\\xf6tu\\u0308 niyetli
insanlar\\u0131n bilgilerimizi \\xe7almas\\u0131n\\u0131 \\xf6nlememiz
gerekiyor. Bu da asal say\\u0131lara daha fazla alaka
g\\xf6stermemiz ve su\\u0308rekli yeni asal say\\u0131 bulmaya
\\xe7al\\u0131\\u015fmam\\u0131z gerekti\\u011fi anlam\\u0131na geliyor.
Bir test s\\u0131ras\\u0131nda 4 basamakl\\u0131 bir say\\u0131 i\\xe7in
asal \\xe7arpanlar\\u0131na ay\\u0131rma i\\u015flemini yapabilirsiniz,
ama ya birisi size 600 veya 1000 basamakl\\u0131
bir say\\u0131 verirse? Algoritman\\u0131z kesinlikle i\\u015fe yaramayacakt\\u0131r.
\\xc7u\\u0308nku\\u0308 en geli\\u015fmi\\u015f su\\u0308per bilgisayarlar
bile \\u201cuzun su\\u0308re\\u201d asal \\xe7arpanlara ay\\u0131rma
i\\u015flemi yapamaz. Burada s\\xf6ylemeye \\xe7al\\u0131\\u015ft\\u0131\\u011f\\u0131m\\u0131z
\\u201cuzun su\\u0308re\\u201d k\\xe2inat\\u0131n ya\\u015f\\u0131na e\\u015fittir!'