BROADCASTS.com

b'Stefan Batory zosta\\u0142 kr\\xf3lem Polski 14 grudnia 1575 roku i rz\\u0105dzi\\u0142 a\\u017c do \\u015bmierci 12 grudnia 1586. Czy potrafiliby\\u015bcie policzy\\u0107 ile to lat od 1575 do 1586? Stefan Batory by\\u0142 kr\\xf3lem Polski przez nieca\\u0142e 11 lat. Dok\\u0142adnie m\\xf3wi\\u0105c 11 lat bez dw\\xf3ch dni.

Ale co robi\\u0142 zanim zosta\\u0142 kr\\xf3lem Polski? Gdzie rz\\u0105dzi\\u0142 wcze\\u015bniej? W tamtych czasach W\\u0119gry podzielono na trzy cz\\u0119\\u015bci. Jedn\\u0105 wzi\\u0119\\u0142a sobie Turcja, drug\\u0105 cz\\u0119\\u015b\\u0107 Austra, a ta cz\\u0119\\u015b\\u0107 dla W\\u0119gr\\xf3w nazywa\\u0142a si\\u0119 w\\u0142a\\u015bnie Siedmiogrodem. Stefan Batory by\\u0142 wcze\\u015bniej ksi\\u0119ciem Siedmiogrodu czyli tak jakby 1/3 W\\u0119gier. Co oznaza ta nazwa? Co znaczy Siedmiogr\\xf3d?

Inna nazwa Siedmiogrodu to Transylwania. Z czego jest s\\u0142ynna Transylwania? Stefan Batory pochodzi\\u0142 w\\u0142a\\u015bnie z Transylwanii. Ale czy wiecie kto jeszcze tam mieszka\\u0142? W Transylwanii oko\\u0142o 100 lat przed Batorym mieszka\\u0142 Wlad Palownik, kt\\xf3rego nazywano Drakul\\u0105.

Aby zosta\\u0107 kr\\xf3lem Polski Stefan Batory musia\\u0142 si\\u0119 zgodzi\\u0107 na kilka warunk\\xf3w. Te warunki nazywa si\\u0119 po \\u0142acinie pacta conventa. Jakie to by\\u0142y warunki? Kr\\xf3lem Polski zosta\\u0142a najpierw Anna Jagiellonka. Stefan Batory musia\\u0142 si\\u0119 z ni\\u0105 o\\u017ceni\\u0107. Anna mia\\u0142a 53 lata, a Batory 43. By\\u0142 wi\\u0119c od niej m\\u0142odszy o 10 lat. Kto z nich wygl\\u0105da\\u0142 starzej na obrazach? W tamtych czasach 53 lata to by\\u0142a ju\\u017c staro\\u015b\\u0107 i wielu ludzi umiera\\u0142o w tym wieku. Chocia\\u017c zdarzali si\\u0119 ludzie, kt\\xf3rzy \\u017cyli bardzo d\\u0142ugo to najcz\\u0119\\u015bciej doro\\u015bli umierali w\\u0142a\\u015bnie maj\\u0105c oko\\u0142o 50 lat. Ja mam w\\u0142a\\u015bnie 50 lat. Gdybym \\u017cy\\u0142 w \\u015bredniowieczu to prawdopodobnie nied\\u0142ugo bym umar\\u0142. Dzisiaj jednak ludzie \\u017cyj\\u0105 a\\u017c do 80 lat i d\\u0142u\\u017cej. Wracaj\\u0105c jednak do Anny i Stefana. Mimo, \\u017ce ona by\\u0142a starsza o 10 lat to prze\\u017cy\\u0142a swojego m\\u0119\\u017ca. Anna \\u017cy\\u0142a \\u0142\\u0105cznie 73 lata, a Stefan tylko 53. Anna Jagiellonka zmar\\u0142a 10 lat po Stefanie Batorym.

Co jeszcze obieca\\u0142 Stefan Batory? Batory zgodzi\\u0142 si\\u0119 na ustalenia konfederacji warszawskiej, czyli na tolerancj\\u0119 religijn\\u0105. Ale co to znaczy tolerancja religijna? Dzisiaj tolerancja religijna oznacza traktowanie na r\\xf3wni wszystkich religii. W czasach Batorego oznacza\\u0142o to tolerowanie czyli nie krzywdzenie.

Czyli Batory mia\\u0142 si\\u0119 o\\u017ceni\\u0107 z Ann\\u0105 Jagiellonk\\u0105. Mia\\u0142 te\\u017c tolerowa\\u0107 inne religie. Poza tym mia\\u0142 pokona\\u0107 Rosj\\u0119 i odebra\\u0107 jej Inflanty. Gdzie si\\u0119 znajduj\\u0105 te Inflanty? Inflanty znajduj\\u0105 si\\u0119 tam, gdzie dzisiaj jest Estonia i \\u0141otwa. Jest to niedaleko Finlandii. Inflanty do\\u0142\\u0105czono do Litwy, a Litwa i Polska by\\u0142y wtedy jednym krajem.

Zachodzi pytanie, czy Batory spe\\u0142ni\\u0142 te warunki? Najwa\\u017cniejszym by\\u0142a chyba wojna z Rosj\\u0105 o Inflanty. Stefan Batory przeprowadzi\\u0142 trzy kampanie. Podczas pierwszej zdoby\\u0142 Po\\u0142ock, podczas drugiej Wielkie \\u0141uki, a podczas trzeciej podszed\\u0142 pod Psk\\xf3w. Gdy Batory by\\u0142 pod Pskowem car Iwan Gro\\u017any przys\\u0142a\\u0142 swoich pos\\u0142\\xf3w i prosi\\u0142 o pok\\xf3j.

Ale czy Batory spe\\u0142ni\\u0142 obietnic\\u0119, \\u017ce o\\u017ceni si\\u0119 ze starsz\\u0105 od niego o 10 lat Ann\\u0119 Jagiellonk\\u0119? Stefan Batory rzeczywi\\u015bcie o\\u017ceni\\u0142 si\\u0119 z Ann\\u0105 Jagiellonk\\u0105, ale po\\u015bwi\\u0119ci\\u0142 jej tylko trzy noce. P\\xf3\\u017aniej jak donosz\\u0105 niekt\\xf3rzy kronikarze kr\\xf3l ju\\u017c nigdy nie przyszed\\u0142 sam do swojej \\u017cony, a gdy pewnego razu ona postanowi\\u0142a odwiedzi\\u0107 jego to on uciek\\u0142. Czy wi\\u0119c spe\\u0142ni\\u0142 to przyrzeczenie? Co wy o tym my\\u015blicie?

Zacz\\u0119li\\u015bmy od najwa\\u017cniejszej wojny, kt\\xf3r\\u0105 przeprowadzi\\u0142 Batory, a by\\u0142a to wojna z Rosj\\u0105, kt\\xf3ra trwa\\u0142a par\\u0119 lat. W\\u0142a\\u015bnie na tej wojnie Batory si\\u0119 ws\\u0142awi\\u0142, ale to nie by\\u0142a jego pierwsza wojna jako kr\\xf3la Polski. Czy wiecie z kim walczy\\u0142 Batory zaraz po swojej koronacji? By\\u0107 mo\\u017ce s\\u0142uchali\\u015bcie ju\\u017c odcinka 87, gdzie m\\xf3wili\\u015bmy o historii Gda\\u0144ska i o wojnie Polski z Gda\\u0144skiem. Jak do tego dosz\\u0142o? W 1575 roku dosz\\u0142o do podw\\xf3jnej elekcji. Oznacza to, \\u017ce wybrano dw\\xf3ch kr\\xf3l\\xf3w. Ostatecznie zwyci\\u0119\\u017cy\\u0142 Jan Zamoyski, kt\\xf3ry popiera\\u0142 Ann\\u0119 Jagiellonk\\u0119 i Stefana Batorego. Jednak Gda\\u0144sk popiera\\u0142 innego kandydata - Maksymiliana II Habsburga. Gdy wi\\u0119c Batory ju\\u017c zosta\\u0142 kr\\xf3lem nie zosta\\u0142 wpuszczony do Gda\\u0144ska i wybuch\\u0142a wojna. Kto w niej wygra\\u0142?

Gda\\u0144szczanie mieli swoj\\u0105 armi\\u0119, ale 17 kwietnia 1577 dosz\\u0142o do bitwy pod Lubiszewem. Najpierw piechota Batorego zdoby\\u0142a dzia\\u0142a Gda\\u0144szczan i skierowa\\u0142a je na nich, a potem doszcz\\u0119tnie rozbi\\u0142a ich jazda. Gda\\u0144szczanie wytrzymali jeden atak husarii, a przy drugim uciekli i \\u015bcigano ich a\\u017c pod sam Gda\\u0144sk. Jednak Batory nie by\\u0142 w stanie zdoby\\u0107 Gda\\u0144ska, kt\\xf3ry mia\\u0142 bardzo nowoczesne fortyfikacje. Gdy wi\\u0119c Gda\\u0144szczanie poprosili zawarto pok\\xf3j. Kto wi\\u0119c wygra\\u0142?

Batory by\\u0142 dobrym wodzem, potrafi\\u0142 si\\u0119 uczy\\u0107 na w\\u0142asnych pora\\u017ckach. Pokona\\u0142 Gda\\u0144szczan w polu, ale nie potrafi\\u0142 zdoby\\u0107 samego miasta. Oznacza\\u0142o to, \\u017ce ma bardzo dobre wojsko do walki w polu, ale nie ma wojska do zdobywania miasta. Batory postanowi\\u0142 wi\\u0119c zmodernizowa\\u0107 wojsko polskie. Wprowadzi\\u0142 w nim cztery takie wa\\u017cne zmiany. Jakie?

W 83 odcinku m\\xf3wili\\u015bmy o historii husarii. By\\u0142o to wojsko, kt\\xf3re powsta\\u0142o w Serbii, a p\\xf3\\u017aniej walczy\\u0142o na W\\u0119grzech. Teraz do polski przyby\\u0142 kr\\xf3l Siedmiogrodu, czyli kawa\\u0142ka W\\u0119gier. Batory sprowadzi\\u0142 ze sob\\u0105 do Polski husar\\xf3w oraz w\\u0119giersk\\u0105 piechot\\u0119. Husaria \\u015bwietnie spisa\\u0142a si\\u0119 w polu podczas bitwy pod Lubiszewem. Ale husaria nie mo\\u017ce zdoby\\u0107 miasta. Husarze nie mog\\u0105 zdobywa\\u0107 mur\\xf3w. Do tego jest potrzebne inne wojsko. Jakie jeszcze wojsko stworzy\\u0142 Batory?

Batory przyprowadzi\\u0142 ze sob\\u0105 troch\\u0119 piechoty w\\u0119gierskiej, ale potrzebowa\\u0142 wi\\u0119cej \\u017co\\u0142nierzy tego typu. Stworzy\\u0142 wi\\u0119c w Polsce piechot\\u0119 wybranieck\\u0105, czyli tak\\u0105 piechot\\u0119, kt\\xf3ra potrafi\\u0142aby zdoby\\u0107 mury miasta.

Batory zrobi\\u0142 jednak co\\u015b jeszcze. By\\u0142 pierwszym kr\\xf3lem, kt\\xf3ry dba\\u0142 o morale. Co to znaczy? Co to jest morale? W dzisiejszych czasach najcz\\u0119\\u015bciej u\\u017cywa si\\u0119 tego s\\u0142owa, gdy mowa jest o dru\\u017cynie sportowej. Gdy taka dru\\u017cyna ma du\\u017ce morale to \\u0142atwo wygrywa. Batory dba\\u0142 o morale swojego wojska. By\\u0142 pierwszym kr\\xf3lem, kt\\xf3ry kaza\\u0142 t\\u0142umaczy\\u0107 ka\\u017cdemu \\u017co\\u0142nierzowi dlaczego trzeba walczy\\u0107. Poprzednio po prostu nakazywano ludziom, aby walczyli. Okazuje si\\u0119 jednak, \\u017ce tak jak sportowcy gdy maj\\u0105 du\\u017ce morale to lepiej graj\\u0105, tak samo \\u017co\\u0142nierze maj\\u0105cy morale lepiej walcz\\u0105 na wojnie. Batory na wojn\\u0119 z Rosj\\u0105 kaza\\u0142 zabra\\u0107 tak\\u017ce drukarni\\u0119 i p\\xf3\\u017aniej drukowa\\u0142 informacje dla swoich \\u017co\\u0142nierzy o powodach wojny z Rosj\\u0105. Rozumiecie wi\\u0119c, po co \\u017co\\u0142nierzom potrzebne jest morale?

Jakie cztery zmiany wprowadzi\\u0142 wi\\u0119c Batory? Stefan Batory wprowadzi\\u0142 w polskiej armii husari\\u0119, piechot\\u0119 wybranieck\\u0105, nowoczesn\\u0105 artyleri\\u0119 oraz wzmocnienie morale \\u017co\\u0142nierzy. Podczas obl\\u0119\\u017cenia Gda\\u0144ska Batory zorientowa\\u0142 si\\u0119, \\u017ce potrzebuje lepsz\\u0105 artyleri\\u0119. Sam kr\\xf3l wymy\\u015bli\\u0142 aby strzela\\u0107 rozgrzanymi kulami armatnimi, kt\\xf3re mog\\u0142y zapala\\u0107 to w co trafi\\u0142y.

Teraz przejdziemy do kwestii j\\u0119zyka. Czy wiecie w jakich j\\u0119zykach m\\xf3wi\\u0142 Stefan Batory? M\\xf3wi\\u0142 \\u015bwietnie po \\u0142acinie, ale nie zna\\u0142 polskiego. A jaki j\\u0119zyk w czasach Batorego by\\u0142 j\\u0119zykiem mi\\u0119dzynarodowym? W tamtych czasach wszyscy wykszta\\u0142ceni ludzie w Europie m\\xf3wili i pisali po \\u0142acinie. Wprawdzie reformacja i protestantyzm troch\\u0119 os\\u0142abi\\u0142y si\\u0142\\u0119 \\u0142aciny. Mimo wszystko w krajach katolickich wiele os\\xf3b zna\\u0142o ten j\\u0119zyk. W krajach protestanckich jak Niemcy ludzie zacz\\u0119li si\\u0119 cz\\u0119\\u015bciej pos\\u0142ugiwa\\u0107 j\\u0119zykami rodzimymi, ale dalej \\u0142acin\\u0119 u\\u017cywano np. w tekstach naukowych.

Batory mia\\u0142 kilka ciekawych powiedzonek. Np. rozmawiaj\\u0105c ze szlacht\\u0105 powiedzia\\u0142 kiedy\\u015b, \\u017ce nie b\\u0119dzie kr\\xf3lem malowanym. Czy rozumiecie co to znaczy? Niekt\\xf3rzy kr\\xf3lowie wygl\\u0105dali \\u0142adnie na obrazach, ale za nich rz\\u0105dzi\\u0142 kto\\u015b inny. Batory powiedzia\\u0142, \\u017ce je\\u017celi ma by\\u0107 kr\\xf3lem, to nie b\\u0119dzie kr\\xf3lem tylko na obrazie, ale naprawd\\u0119 b\\u0119dzie rz\\u0105dzi\\u0142.

Batory sp\\u0119dza\\u0142 wiele czasu ze swoimi \\u017co\\u0142nierzami. Mieszka\\u0142 w namiocie i jad\\u0142 to co \\u017co\\u0142nierze. Niekt\\xf3rzy m\\xf3wi\\u0105, \\u017ce to dlatego, \\u017ce unika\\u0142 swojej \\u017cony. Inni twierdz\\u0105, \\u017ce lubi\\u0142 proste \\u017co\\u0142nierskie \\u017cycie. Co wi\\u0119c jad\\u0142 Batory? Batory nie m\\xf3g\\u0142 je\\u015b\\u0107 truskawek, bo te pojawi\\u0142y si\\u0119 dopiero w 18 wieku. Batory lubi\\u0142 potrawy z czosnkiem. Pewien szlachcic zdrajca powiedzia\\u0142 kiedy\\u015b nawet, \\u017ce kr\\xf3l pachnie czosnkiem. Batory mu odpowiedzia\\u0142, \\u017ce pachnie \\u017co\\u0142nierzem, bo tak rzeczywi\\u015bcie pachnieli \\u017co\\u0142nierze, kt\\xf3rzy te\\u017c jedli du\\u017co czosnku.

Teraz przyjrzyjmy si\\u0119 obrazowi, kt\\xf3ry namalowa\\u0142 Jan Matejko. Je\\u017celi mo\\u017cecie poszukajcie w internecie obraz \\u201cBatory pod Pskowem\\u201d. Autorem jest Jan Matejko. Ten sam oraz mo\\u017cecie zobaczy\\u0107 na ok\\u0142adce tej audycji oraz w notatkach na stronie historiawgdzieci.pl. Czy potrafiliby\\u015bcie rozpozna\\u0107 gdzie na tym obrazie jest kr\\xf3l Batory? My\\u015bl\\u0119, \\u017ce \\u0142atwo go rozpozna\\u0107. Siedzi trzymaj\\u0105c miecz i przyjmuje ho\\u0142d. Ale na tym obrazie jest kilka innych wa\\u017cnych postaci. W tamtych czasach Jan Zamoyski mia\\u0142 wielki wp\\u0142yw na to, kto b\\u0119dzie kr\\xf3lem. To w\\u0142a\\u015bnie on doprowadzi\\u0142 do koronacji Anny i Batorego, a potem tak\\u017ce Zygmunta III Wazy. Gdzie stoi Zamoyski na tym obrazie?

Zamojski jest troch\\u0119 z ty\\u0142u w takiej d\\u0142ugiej czerwonej szacie. Na \\u015brodku wida\\u0107 ubranego na czarno legata papieskiego, kt\\xf3ry doprowadzi\\u0142 do podpisania pokoju z Rosj\\u0105. Troch\\u0119 z ty\\u0142u wida\\u0107 kilka postaci ubranych jak husarzy, kim jest ten husarz zaraz za legatem papieskim?

Batory pokona\\u0142 Rosj\\u0119, ale gdy umar\\u0142 \\u017b\\xf3\\u0142kiewski kontynuowa\\u0142 jego dzie\\u0142o Batorego. Hetman \\u017b\\xf3\\u0142kiewski przy pomocy husarii po \\u015bmierci Batorego pokona\\u0142 Rosjan i na dwa lata zaj\\u0105\\u0142 Moskw\\u0119. Na tym obrazie jest wiele innych wa\\u017cnych szczeg\\xf3\\u0142\\xf3w. Np. dlaczego Batory ma pod nogami sk\\xf3r\\u0119 nied\\u017awiedzia? Jednak ten obraz zawiera te\\u017c b\\u0142\\u0119dy historyczne. Wiecie jakie? Husaria w czasach Batorego dopiero powstawa\\u0142a, a na tym obrazie s\\u0105 przedstawieni husarze z p\\xf3\\u017aniejszych czas\\xf3w. W czasach Batorego husaria jeszcze tak nie wygl\\u0105da\\u0142a.

Na koniec zajmiemy si\\u0119 \\u015bmierci\\u0105 kr\\xf3la Batorego. Do dzisiaj historycy spieraj\\u0105 si\\u0119 co do tego dlaczego umar\\u0142. Niekt\\xf3rzy m\\xf3wi\\u0105, \\u017ce umar\\u0142 na nerki. Czy wiecie do czego s\\u0142u\\u017c\\u0105 w naszym organizmie nerki? Nerki oczyszczaj\\u0105 krew, innymi s\\u0142owy filtruj\\u0105 krew. Ale sk\\u0105d wiedzieli, \\u017ce mia\\u0142 chore nerki? Gdy Batory zmar\\u0142, lekarze zrobili mu sekcj\\u0119? Co to znaczy zrobi\\u0107 sekcj\\u0119 zw\\u0142ok? Sekcja zw\\u0142ok to sprawdzenie dlaczego kto\\u015b umar\\u0142. Np. czy nie zosta\\u0142 otruty. Gdy wi\\u0119c zrobiono Batoremu sekcj\\u0119 ogl\\u0105dano jego organy wewn\\u0119trzne. Jego serce i p\\u0142uca wygl\\u0105da\\u0142y dobrze, tak samo w\\u0105troba. Niestety jego nerki mia\\u0142y by\\u0107 tak du\\u017ce jak u krowy.

Grupa na facebooku:
https://www.facebook.com/groups/historia.dla.dzieci'