39 - Monarchia i demokracja
b'Kiedy Polska odzyska\\u0142a niepodleg\\u0142o\\u015b\\u0107 po 123 latach co\\u015b si\\u0119 w niej zmieni\\u0142o. Czy wiecie co? Zmieni\\u0142y si\\u0119 granice. Przed zaborami Polska by\\u0142a po\\u0142\\u0105czona z Litw\\u0105 i nazywa\\u0142a si\\u0119 Rzeczpospolita Obojga Narod\\xf3w. Ale po 123 latach zabor\\xf3w Litwa nie chcia\\u0142a ju\\u017c by\\u0107 razem z Polsk\\u0105. Litwa sta\\u0142a si\\u0119 osobnym krajem. Zmieni\\u0142o si\\u0119 jednak co\\u015b jeszcze. Czy wiecie co?
Chodzi mi o ustr\\xf3j pa\\u0144stwa, albo form\\u0119 rz\\u0105d\\xf3w. Co to znaczy? Ustr\\xf3j pa\\u0144stwa albo forma rz\\u0105d\\xf3w to np. monarchia albo demokracja. Czy znacie te poj\\u0119cia?
W Polsce przed zaborami rz\\u0105dzi\\u0142 kr\\xf3l. Ostatnim kr\\xf3lem by\\u0142 Stanis\\u0142aw August Poniatowski. Ale po rozbiorach nie by\\u0142o ju\\u017c kr\\xf3la. Polska przed rozbiorami by\\u0142a kr\\xf3lestwem, a po rozbiorach by\\u0142a ju\\u017c Republik\\u0105 albo Rzecz\\u0105pospolit\\u0105. Przed rozbiorami w Polsce by\\u0142a monarchia, a po rozbiorach demokracja. Ale dlaczego w Polsce po zaborach nie by\\u0142o kr\\xf3la?
J\\xf3zef Pi\\u0142sudski by\\u0142 demokrat\\u0105. To znaczy, \\u017ce nie lubi\\u0142 monarchii i chcia\\u0142, aby w Polsce by\\u0142a demokracja. Ale dlaczego ludzie nie chc\\u0105 monarchii, czemu nie chc\\u0105 mie\\u0107 kr\\xf3la?
Tak wi\\u0119c w Polsce nie ma ju\\u017c monarchii, nie ma ju\\u017c kr\\xf3la. Ale w Europie dalej s\\u0105 pa\\u0144stwa, gdzie rz\\u0105dzi kr\\xf3l albo kr\\xf3lowa. Jednym z takich pa\\u0144stw jest Anglia, gdzie rz\\u0105dzi kr\\xf3lowa El\\u017cbieta II.
Na czym polega demokracja?
Demokracja to greckie s\\u0142owo, kt\\xf3re oznacza rz\\u0105dy ludu. Monaricha to rz\\u0105dy monarchy czyli kr\\xf3la albo kr\\xf3lowej. Tak wi\\u0119c monarchia to rz\\u0105dy jednej osoby, a demokracja to rz\\u0105dy wszystkich ludzi.
Kiedy Polska odzyska\\u0142a niepodleg\\u0142o\\u015b\\u0107 niekt\\xf3rzy ludzie chcieli aby Polska te\\u017c mia\\u0142a kr\\xf3la jak Anglia.
W demokracji ludzie g\\u0142osuj\\u0105 i oni decyduj\\u0105 jakie b\\u0119d\\u0105 prawa. W monarchii kr\\xf3l albo kr\\xf3lowa podejmuj\\u0105 wszystkie decyzje. To troch\\u0119 tak jak w szkole.
W szkole dzieci musz\\u0105 s\\u0142ucha\\u0107 dyrektora i nauczyciela. Taki dyrektor jest w szkole tak jak kr\\xf3l. Czasami dzieci mog\\u0105 g\\u0142osowa\\u0107 na niekt\\xf3re rzeczy.
Monarchie czyli rz\\u0105dy kr\\xf3l\\xf3w s\\u0105 r\\xf3\\u017cne. Jest np. monarchia dziedziczna. Co to znaczy?
W wi\\u0119kszo\\u015bci pa\\u0144stw w Europie jest demokracja. W kilku jest jednak monarchia. Czyli rz\\u0105dzi kr\\xf3l albo kr\\xf3lowa. Jest jednak jedno pa\\u0144stwo w kt\\xf3rym nie ma ani demokracji ani monarchii.
Watykan jest jedynym pa\\u0144stwem w Europie, w kt\\xf3rym jest teokracja. Rz\\u0105dzi tam papie\\u017c.
W pa\\u0144stwach demokratycznych wybiera si\\u0119 premiera, prezydenta albo kanclerza i oni rz\\u0105dz\\u0105. Czym si\\u0119 taki premier r\\xf3\\u017cni od kr\\xf3la?
Taki premier, po angielsku prime minister jest jak kr\\xf3l. Ale r\\xf3\\u017cni si\\u0119 od kr\\xf3la tym, \\u017ce kr\\xf3l jest kr\\xf3lem na ca\\u0142e \\u017cycie, a premier jest premierem tylko na par\\u0119 lat. Najcz\\u0119\\u015bciej na 4 lata.
Czego si\\u0119 wi\\u0119c dzisiaj nauczyli\\u015bmy? W Polsce by\\u0142a monarchia czyli panowa\\u0142 kr\\xf3l. Potem Polski nie by\\u0142o przez 123 lata. Gdy Polska odzyska\\u0142a niepodleg\\u0142o\\u015b\\u0107 nie wybrano nowego kr\\xf3la zamiast tego w Polsce by\\u0142a demokracja. R\\xf3\\u017cnica jest taka, \\u017ce przed zaborami rz\\u0105dzi\\u0142 kr\\xf3l, a po zaborach rz\\u0105dzi\\u0142 wybierany przez ludzi premier.
Niekt\\xf3re kraje takie jak np. Anglia dalej maj\\u0105 kr\\xf3la. W Anglii rz\\u0105dzi teraz kr\\xf3lowa El\\u017cbieta II.
A kto teraz jest premierem w Polsce? Czy wiecie? Je\\u017celi nie to zapytajcie rodzic\\xf3w.
Link do spotify:
https://open.spotify.com/show/44IER4USQYukM7j7sG3rcJ
Link do Patronite (wesprzyj podkast pieni\\u0119\\u017cnie):
https://patronite.pl/historia-dla-dzieci
Link do zamkni\\u0119tej grupy na facebooku:
https://www.facebook.com/groups/historia.dla.dzieci
Link do strony internetowej:
http://historiawgdzieci.pl/podkast/lista'